Fyribrigdi í sandvíksmálinum, sum tað varð tosað upp ímóti fýratiárunum

Tó at Suðuroyggin ikki er so stór í vídd, og ikki er so langt millum bygdir, so breyt málið rættiliga nógv av frá bygd til bygd. Eitt tað sjónskasta dømi um hetta eru Sandvík og Hvalba. Tær eru grannabygdir, og tá ið tað vóru niðursetufólk úr Hvalba sum bygdu Sandvík av nýggjum (í 1811), so skuldi man trúð, at sami málburðir (dialekt) varð brúktur í báðum bygdunum, men so var ikki.

Her skulu vit taka dømi úr sandvíksmálinum og bera saman við vanliga føroyska talumálið, og eisini nerta við okkurt eyðkenni í hvalbiarmálinum.

Størsti munurin millum suðuroyarmálið og vanliga føroyska er:

• at ístaðin fyri eg  verður sagt je
• at ístaðin fyri vit verður sagt okur
• at ístaðin fyri tit verður sagt tykur (tyger)

Eitt annað, sum brýtur av, er at tað verður eitt “e” ljóð í endanum av nógvum orðum, sum enda við “i” ella “u”; eisini er at nevna, at “æ” oftast verður verur broytt til “e”.

Sum dømi um hetta kunnu vit nevna:

Vanligt føroyskt:	Suðuroyarmál:
gæs	ges
skræða	skreða
ærligur	erliger
ræðast	reðast
sær	ser (av at síggja)
lær	ler (av at flenna)
ævi	eve
læra	lera
frægur	freger
frælsi	frelse
mælir	meler
spræna	sprener
æða	eða

Meðan henda regla: “æ” til “e” er føst í sunnaru helvt av oynni, so var hon tað ikki í sandvíksmálinum.

Sum dømi um hetta kunnu vit nevna:

Vanligt føroyskt:	Sandvíksmál	Suðiri á oyggj:
mær	mær	mer
tær	tær	ter
sær	sær (fornavn)	ser
æl	æl	el
ætla	ætla	etla
ær	ær	er
lær	lær	ler
knæ	knæ	kne

Onnur fyribrigdi er at "j" varð brúkt sum fyrsti bókstavur í orðum sum byrja við "e" ella "g".
Sum dømi um hetta kunnu nevnast:

Vanligt føroyskt	Sandvíksmál
eg	je (je fór av fóten)
gera	jera (hvat jert tú í dag)
geva	jeva (hann fór at geva hoyggj)
gina	jina (jinaðe langt og stige fast)
gil	jil (uppi á jile)

Við hvørt verður “j” skotið upp ímillum eitt hjáljóð og eitt sjálvljóð.

Sum dømi kann nevnast:

Vanligt føroyskt:	Sandvíksmál:
seg	sje (hann flutti sje ikki)
meg	mje (hann fekk mje after)
teg	tje (tað rakar ikje tje)

“Á” hevur við hvørt verið brúkt ístaðin fyri “at”.

Dømi: “at svimja” søgdu sandvíkingar “teir fóre á svimja”.

Sandvíkingar søgdu eisini “hann fór á leita” ístaðin fyri “at leita” og “hon fór á møðast”.

Um orð byrja við “h” ella “k” er at siga, at tey ofta hava verið framborin við heilt bleytum ljóði í fyrsta stavilsi.

Til dømis:

• hjallur
• kjallari
• kjøt
• kemdi

Mesti munurin millum sandvíks- og hvalbiarmál var “o” ljóðið, sum hvalbingar brúktu í endanum á orðunum.

Dømi:

Hvar fara tygor í dag
ogor fara at dyrgja
allor seyðoron slapp
hann var og stakk fliðor

Til seinast skal sigast, at talumálið síðani 1940 er broytt nógv.

Høvuðsorsøkin til hetta man stava frá skúlunum. Har hevur av flestu lærarum í føroyskum dentur verið lagdur á at nýta somu úttalu sum í meginøkinum.

Tey seinnu árini eru so eisini útvarp og sjónvarp komin inn í myndina, og hava tey so eisini sína ávirkan.

Kelda: Jacob Olsen, fyrrv. Lærari í blaðnum “Suðuroyggin” apríl 1992.