GRANNASTEVNA Í SAMBAND VIÐ ÚTSKIFTING.

Formelt

Krav um at skifta út innangarðsjørð verður sent sýslumanninum, og má minst tíggjundaparturin av øllum markatalinum av innangarðsjørðini í bygdini skriva undir kravið (§ 6 í útskiftingarlógini).

Tá ið uttangarðsjørð, lunnindi og rættindi, sum eru í felag, verða alment útskift ella samanløgd, verður farið fram eftir reglunum í §§ 6 og 8, sbr. § 4, tó verður í staðin fyri orðið ”innangarðsjørð” sett ”uttangarðsjørð. Tá samanlagt verður, krevst, at atkvøtt verður á grannastevnu fyri hvørt av brúkunum, sum biðið verur samanløgd. (§ 78 í útskiftingarlógini).

Sýslumaðurin setur síðani málið undir viðgerð og atkvøðu á næstu grannastevnu í bygdini.

Skal málið framvegis fáa frama, mugu ánarar samtykkja málið á grannastevnu. Ávikavist mugu teir eiga minst fjórðingin av gamla markatalinum av innangarðsjørðini í bygdini og sum í tali eru minst fjórðingurin av ánarunum í innangarðsjørðini. 

Áðrenn grannastevnuna. 

Sýslumaðurin tryggjar sær, at málið er fráboðað honum innan 1. november árið frammanundan og at kravið um útskifting hava skrivað undir minst tíggindaparturin av markatalinum í brúkinum, hagapartinum ella høgunum (§ 4 í grannastevnulógini)

Sýslumaðurin letur síðani kunngera, hvørji mál eru boðaðar honum til viðgerðar á grannastevnu.

Kunngerðin skal í minsta lagi 4 vikur undan grannastevnuni gerast almannakunnug samsvarandi lóg fyri Føroyar nr. 59 frá 1. apríl 1912 um úrgildisseting av kunngerð á kirkjustevnu. Hetta merkir, at kravið er, at lýst verður í svørtu talvu. (§ 5 í grannastevnulógini)

Er neyðugt við játtan frá Búnaðarstovuni (festijørð/kongs), skal sýslumaðurin í minsta lagi 4 vikur undan grannastevnuni geva Búnaðarstovuni neyðuga frágreiðing um hvussu málið er viðgjørt á grannastevnuni. Í roynd og veru merir hetta, at teir fáa avrit av innlagda málinum og fáa upplýst um, nær grannastevnan verður hildin. Tá talan er um festijørð/kongs, kann Búnaðarstovan sum eigari atkvøða á grannastevnu, og tí skal Búnaðarstovan hava fráboðanina

Í lýsingini til grannastevnu eigur at vera víst á, at eingin kann atkvøða fyri annan á grannastevnu uttan við skrivligari fulltrú, sum tvey vitnir skulu vátta. Tað er tó einki ásett í lógini um, at tvey vitnir skulu skriva undir váttanina.

Grannastevnudagin ella so tætt uppundir dagin, sum tað ber til, fær sýslumaðurin til vega ein eigaralista viðv. tí brúkinum, hagapartinum ella høgunum, sum eru uppá tal í sambandi við útskifting.

Eigaralistin er útskrift úr tinglýsingini og upplýsir eigaran, matrikulnummar, og hvussu nógv ein eigur.

Vanliga fær sýslumaðurin eigaralistan frá Matrikulstovuni, sum dagførir listarnar frá Tinglýsingardeildini hjá sorinskrivaranum

Til ber sjálvan grannastevnudagin at broyta eigaraviðurskiftini fyri á tann hátt at ávirka atkvøðugreiðsluna á grannastevnuni. Tað er ikki neyðugt, at broytingarnar í eigaraviðurskiftunum eru latin inn til tinglýsingina frammanundan. Ánarin kann á sjálvari grannastevnuni boðað sýslumanninum frá broytingini og vísa fram skeyti.

Um hetta er avgerandi fyri, um málið kann vinna frama ella ikki á sjálvari grannastevnuni, verður sýslumaðurin at kanna hetta gjøllari og kunngera á grannastevnuni, at sjálv avgerðin verður kunngjørd seinni. Grannastevnan fer annars fram sum vanligt.

Sýslumaðurin kannar eigaralistan og ansar eftir:

1. at ein eigari kann standa fyri fleiri matrikulnr.
2. at fleiri eigarar kunnu vera um eitt matrikulnr. og ásett er, hvussu nógv hvør teirra eigur
3. at fleiri eigarar kunnu vera um eitt matrikulnr. og uttan ásett er, hvussu nógv hvør teirra eigur

Undir nr. 1, telur ein eigari bara einaferð í eigaratalinum, men atkvøður við øllum markatalinum, sum hann eigur, tað merkir, at stendur hann uppførdur fleiri ferðir undir ymiskum matr.nr., so telur ein bert við einaferð sum eigari, men fær alt markatalið við sær.

Undir nr. 2 telur hvør einstakur eigari í eigaratalinum, tað merkir, at um t.d. 5 eigarar eiga hvør sín fimting í matrikulnr.48 b, sum er 10 skinn, so eru fimm atkvøður við hvør sínum 2 skinnum.

Undir nr. 3 telur hvør eigari við lutfalli, tað merkir, at er eitt matr.nr. 15 skinn og hevur 3 eigarar og einki ásett um, hvussu nógv hvør eigur, so atkvøður hvør eigari við 5 skinnum í part.

Hetta er vanliga gjørt upp frammanundan grannastevnuni, soleiðis at sýslumaðurin hevur eitt yvirlit sum vísir:

1. Markatalið í haganum
2. Eigaratalið í haganum
3. Hvussu stórt markatal og eigaratal skal atkvøða, so at málið skal vinna frama.

Er markatalið smábýtt á nógvar eigarar, er betri at brúka gyllin ella skinn at rokna eftir.

Á grannastevnuni.

Áðrenn farið verður undir sjálvt málið, tilnevnir sýslumaðurin tvey vitni at fylgja samráðingunum og at skriva undir gerðabókina.

Málið verður lisið upp, og sýslumaðurin letur menn fáa møguleika at umrøða málið fyri og ímóti.

Eigaralistin verður lisin upp og sýslumaðurin spyr, um broytingar eru í eigaraviðurskiftunum.

Tá hildið verður, at málið er nóg væl lýst, verður tað sett undir atkvøðugreiðslu.

Sýslumaðurin spyr, hvør atkvøður fyri, og skrivað verður í gerðabókina:

nr.	navn	mk.	gl.	sk.
1.	Hans Jákup Hansen		12	10
2.	Jákup Jákupsson		08	04
3.	Karl uppi í Stovu		08	10
4.	Janus Pætursson		12	00
	Eigaratalið - markatalið

soleiðis verður hildið fram, til atkvøðugreiðslan er liðug.

Tað verður bara spurt um, hvør er fyri, av tí at tey, sum ikki atkvøða av sær sjálvum eru ímóti.

So verður talt saman (mk.-gl.-sk.) og somuleiðis eigaratalið.

Tey/teir, sum atkvøða við fulltrúum skulu lata fulltrúirnar inn til sýslumannin, og skulu tær liggja saman við málinum til Búnaðarstovuna.

Sýslumaðurin skal góðtaka fulltrúirnar – ansa eftir, at tær eru dagfestar og undirskrivaðar.

Síðani verður lisið upp tað, sum er skrivað í gerðabókina (§ 5 í grannastevnulógini).

Eftir hetta skriva vitnini undir og síðani sýslumaðurin.

Hvør ein við atkvøðurætti kann fáa úrskrift úr gerðabókini. 

Eftir grannastevnuna

Eftir grannastevnuna sendir sýslumaðurin Búnaðarstovuni:

1. Kravið um útskiftingina við tilhoyrandi málskjølum
2. Úrskrift úr gerðabókini fyri grannastevnuna.
3. Allar fulltrúir og annað, sum er framlagt á grannastevnuni.

Tá Búnaðarstovan hevur fingið kravið at skifta út við skjølunum undir 1-3 nevnd, kannar tað, um tey formligu viðuskiftini viðv. útskifting eru til staðar. Verða tey ikki góðkend í Jarðarráðnum, kann einhvør innangarðseigari, um talan er um innangarðsjørð, ella uttangarðseigari, um talan er um uttangarðsjørd, innan 8 vikur eftir kunngerð í viðkomandi bygd kæra avgerðina til Føroya Landsstýri.

Góðkennir Búnaðarstovan harafturímóti kravið, verður málið sent Føroya Landsstýri, sum setur ein formann fyri útskiftingarnevndini (ein av teim serkønu á Umhvørvisstovuni/ Matrikulstovuni) og herumframt tveir limir millum teirra, sum landsstýrið hevur sett at vera útskiftingarlimir.

Formaðurin fyri útskiftingarnevndini kunnger síðani við í minsta lagi 3 mánaða varningi, nær fyrsti útskiftingarfundur verður hildin í avvarðandi bygd.

Er talan um uttangarðsútskifting, kann talan vera um ein part av markatalinum í bygdini og enntá bara umfata eitt brúk, líkasum talan kann vera um alt markatalið í bygdini.

Tá ið talan er um innangarðsútskifting, er vanliga talan um alla innangarðsjørðina og í roynd og veru eisini byggiøki, strandarøki og havnaøki, hóast teir ikki liggja undir tí vanliga jarðarfelagsskapinum.

Við útskiftingini verður øll bygdin umløgd. Neyðugir vegir verða útlagdir, og tiknar verða avgerðir um neystagrundir, lendingapláss og onnur rættindi, sum t.d. fuglaveiðu o.a.

Brúksrættur, undir hesum rætturin til vetrarbit hjá seyði á bøi ella aðrari innangarðsjørð í bygdini verður viðgjørdur, og skal útskiftingarnevndin eisini taka støðu til garðaskylduna.

Tað er soleiðis, at jørðin nógva staðni í Føroyum, serliga ognarjørðin, er pettað sundur í smálutir, og at innangarðsjørðin, hjá manni sum bara eigur fáa gyllin, ofta liggur spjødd í nógvum lutum um alla bygdina, og at uttangarðsjørðin liggur í fleiri høgum. Hetta ber til at bøta uppá við at skifta, soleiðis at eigari fær sína innangarðsjørð lagda saman í ein lut ella fáar lutir, og soleiðis at uttangarðsjørðin verður løgd í ein haga.

Kommunan hevur rætt til at ognartaka 2% av dyrkaða lendinum og 4% af tí ódyrkaða lendinum, sum kunnu útleggjast til grundstykki. Somuleiðis kann kommunan í útskiftingini brúka aðra heimild at ognartaka til vegir, kirkjugarð, skúlar og havnir. Henda heimild til kommunurnar er gjørd fyri at nøkta allan útbyggingartørv hjá kommununi fleiri ár framyvir.

Mannagongdin í eini útskifting er vanliga tann, at útskiftingarøkið verður boniterað (virðismett) og uppmált og geometrisk kort verða gjørt av tí. Byrjað verður soleiðis við at skráseta lutirnar hjá teimum einstøku eigarunum. Lutirnir verða síðani virðismettir, soleiðis at besta jørð verður sett til 100% og minni góð jørð til eitt lægri prosenttal, møguliga heilt niður í 0%. Tá ið útskiftingin er av, eigur hvør eigari at fáa útlagt sama øki í virði, sum hann átti frammanundan, tó dragist frá tað, sum er ognartikið. Tað økið, hann fær útlagt eftir skiftið, kann í vídd verða bæði nógv størri og nógv minni enn undan skiftinum. Átti ein t.d. 10.000 fermetrar av jørð undan skiftinum virðismett til 100%, og hann eftir skiftið fær jørð, sum er virðismett til 50% fær hann sostatt tvær ferðir so stóra vídd, sum hann átti áðrenn. Var jørðin harafturímóti undan skiftinum mett til 50% , og hann fekk jørð burtur úr skiftinum virðismetta til 100%, hevði hann fingið knappar 5.000 fermetrar.

Áðrenn útskiftingin verður endað, skulu markini verða sett endaliga, og ognirnar verða settar í skattamerkur. Avgerð verður tikin um, nær ið eigararnir kunnu taka jørðina í brúk, og hvussu og hvør skal bera útreiðslurnar av útskiftingini.

Endað verður við, at útskiftingarnevndin boðar til fundar, har útskiftingarætlanin, kort og matrikul verða løgd fyri eigararnar.

Í úrskurðinum verður tikið saman um tey viðurskifti, sum hava týdning fyri útskiftingina, og sum skulu tinglýsast sum servituttur á ávísar ognir. Eisini verður gjørt av, nær útskiftingin fær gildi.

Útskiftingarmálið kann kærast til yvirútskiftingarnevndina við sorinskrivaranum sum formanni og 4 øðrum útskiftingarlimum og varalimum, sum landsstýrið setur til hvørja sak sær millum teir 36 útskiftingarlimirnar, sum landsstýrismaðurin í vinnumálum hevur sett.

Somu útskiftingarlimir kunnu ikki vera í útskiftingarnevndini og yvirútskiftingarnevndini.

Vanliga ber ikki til at kæra til yvirútskiftingarnevndina, fyrrenn útskiftingin er liðug, men kann útskiftingarnevndin í serligum føri, tá ið hildið verður hóskandi, geva loyvi til kæru. Siðvenjan er tann, at úrskurður um ognarrætt og bonitering kann kærast til yvirútskiftingarnevndina, áðrenn lutingin verður fastløgd.

Kári Thorsteinsson, sýslumaður

Heimildir:
Grannastevnulógin: Lóg nr. 170 frá 18.05.1937 fyri Føroyum um grannastevnu.

Útskiftingarlógin: Lóg nr. 147 frá 27.03.1939 fyri Føroyar um útskifting, sum seinast broytt við Ll. Nr. 23 frá 30.04.1963.