Ormur bóndi á Skála.

 Ein illgerningsmaður er tiltikin í Føroyum. Ormur bóndi á ytra Skála í Eysturoy. Hann var stórur og sterkur, og hann átti nógva jørð. Ikki fekst hann við at rógva út, og liggja á sjónum, men tí meira hugsaði hann um seyðin, og tá ið hann ikki nendi sær at taka av sínum, stjól hann frá grannum sínum í haga teirra, tí lítið tóktist honum vera vert at liva, tá ið einki var kjøti at eta.

Pætur bóndi í Funningi var ein granna hansara. Ormur var ofta inni í haga Funningsbóndans at ræna seyð frá honum. Eina ferðina gongur Pætur í haga sínum, og har sær hann Orm ganga og beita hund sín eftir seyði, men hann visti, at hann misti lív, duldi hann ikki fyri, at hann hevði sæð Orm á ólógligum vegum; hann hugsaði tí at sleppa undan honum og gekk burtur haðani; men Ormur fór beina leið leypandi eftir honum. Pætur gekk spakuliga fram eftir og lætst, sum hann sá hann ikki. Ormur kom nú fram til Pæturs og segði góðan dag við hann, og hann leit tá aftur um seg og segðist verða bilsin, tá hann hoyrdi mál aftan fyri seg, tí at hann hevði ikki væntað at møta nøkrum manni har. Ormur spurdi hann nú, um hann hevði ikki sæð seg fyrr enn tá. Pætur noktaði fyri og segði, at tí hvøkk hann upp, tá ið Ormur talaði til sín. Ormur svaraði, at  hvørt enn var, skuldu hann nú svørja honum trygdareið, at hvat hann sá hann frá teirri stund gera, skuldi hann ikki kunngera nøkrum manni tað; - svór hann ikki hetta dýrt, skuldi hann ikki sleppa undan við lívinum. Ormur stóð nú við øxs í hendi og hótti við at drepa hann; Pætur visti tí eingi onnur ráð at bjarga lívinum uttan at svørja, og soleiðis slapp hann frá Ormi hesa ferðina.

Nøkur tíð leið eftir hesi viðurskifti, tá fór Funningsbóndin til Havnar; men hann hevði so nógv at avreiða og annað um at vera har suðuri, at hann slapp ikki norður aftur í Funningsbátinum, og bað sær far hjá Havnarmonnum, sum fluttu hann inn á Strendur nakrar dagar seinni, og haðani fór hann so til gongu norður eftir oynni. Hann gekk nú beina leið til Skála, og av tí breytin lá fram við húsunum hjá Ormi á ytra Skála, tordi hann ikki annað enn at fara til Orms at vitja hann. Ormur var einsamallur heima staddur og var við at turka korn í roykstovuni; - einki var sornhús har, og tí nýttu teir roykstovuna og turkaðu á hjalli, so at tvær styttur vóru settar at styðja undir ytru endarnar á honum; so var kornið lagt á hjallin og eldur kyndur undir.

Ormur var bæði blíður og týður við Pætur og beyð honum at fara uttar í glasstovuna; har borðreiddi hann fyri honum og legði kjøt og sviðin seyðarhøvd fyri hann; men til vanlukku hevði Ormur ikki hugsa um at skera oyruni frá, og Pætur sær nú Funningsmark sítt á oyrunum; hann hevur tí lítlan hug at eta, at tað var ikki væl kókað, men tað var tungt at eta sítt og tað stolið. Nú Ormur hoyrir, at hann brigslar honum stuldur, trívur hann øxina og setst á gáttina beint í durunum at brýna hana. Pætur veit sær nú ongan veg at sleppa út frá Ormi lýtaleysur. Tá fell honum tað í huga at taka upp borðfjølina av borðstølinum og kasta niður á Orm, so at hann kundi sleppa út um hann uttan at fáa mein av honum. Hann so ger, førir borðblaðið millum sín og Orms í durunum og smoyggir seg so út við liðina á honum inn í roykstovuna; har trívur hann um styttuna, so at alt kornið datt niður á eimingin í sornkerinum; hann sprakk nú á dyr og tók sum harðast at renna upp móti brekkuni. Tá ið Ormur var sloppin undan borðfjølini, var Pætur horvin; - hann var so vitleysur av øði, at hann gav tí ikki gætur, hvat skaðaverk Pætur hevði gjørt í roykstovuni, men sprakk á føtur sum skjótast út eftir honum. Fyrst beitti hann hundin eftir honum, men Pætur hevði tikið við sær ein válgara og blakaði til hansara, og so legðist hundurin at eta hetta feita kjøtið. Pætur var fimur á fótum og komin so væl undan honum, at tað var ikki gott hjá Ormi at fáa fatur á honum. Tó nærkaðist hann Pætur meir og meir; - Pætur vendi sær nú við og rópaði til Orms: “hygg aftur um teg – eldur er í skálanum!” Nú Ormur hetta sá, at login stóð upp úr húsinum, fór hann sum skjótast heim aftur, og Pætur slapp heilur frá honum  hesa ferðina. Men tá ið Ormur koma oman aftur, lógu húsini øll í koli, og av tí kallast bygdin síðani “á brenda Skála”.

Stutt eftir at hetta barst til, fann Funningsbóndin Orm aftur í haga sínum, hvar hann  hevði bundið nakrar seyðir, sum Pætur ikki ivaðist um vóru sínir, men hann hættaði sær ikki at geva seg í holt við hann har og tók tí leiðina til Funnings; báðir riðu, og Ormur reið eftir honum, til hann kom at Funningskleiv, tá tordi hann ikki at fara longur fram, tí har sæst bygdin, og hann kvíðaði nú fyri, at Funningsmenn vildi koma at hjálpa Pæturi og taka Orm hin freka ránsmannin.

Nú sigist frá, at Ormur leitaði inn í haga Oyrarbóndans at stjala seyð og ræna, sum hann var vanur. So bar til ein dagin, at Oyrarbóndin var burtur í haga at seyði við syni sínum. Teir møta har Ormi, sum hevði tikið eina stóra morreyða ær. Jógvan, Oyrarbóndin leyp av illsinni inn á Orm; teir bardust leingi; umsíðir fekk hann Orm at signa á knæ; men hann mátti brúka báðar hendur at halda honum og tá tí sonin draga sær knívin úr slíðranum; men sonurin ræddist at koma nær Ormi og rann tí at fjala seg í eini gjógv stutt haðani. Meðan ið Ormur nú lá undir og ikki kundi sleppa upp aftur, fór hann at lova fíggindanum ytsta liðið av lítla fingri, um hann vildi hjálpa honum úr hesum vanda. Tá ið hann hetta hevði lovað, styrknaði hann so mikið, at hann fekk kastað Oyrarbóndan av sær og drap hann nú við øxini, tók klæðini av honum og blakaði líkið í eina á undir Typpafossi. Hann fór nú at leita eftir dreinginum, sum var kropin niður á eina torvu í gjónni. Ormur hættaði sær ikki at fara oman eftir honum, tí at har var bratt og illgongt; hann fór tí at velta grót niður á hann, so at ein stórur steinur kom á hann og tók hann út av torvini; - hann datt tá deyður niður í ánna. Ormur kleyv nú har oman og tók klæðini av  honum, legði tey og ærina á hestbakið, setti seg oman á reið so heim. Hann var móður og legðist at sova, men rópaði hart í dreymi: “klæðini liggja undir kvørnini, og kropparnir undir Typpafossi”. Húskallarnir hoyra hetta, rannsakaðu undir kvørnini og finnar har klæðini, sum teir kendu, at Oyrarbóndin og sonur hans høvdu átt; tey vóru smurd í blóði. Teir fara nú til Typpafoss, sum er ein fjórðing upp av Skálabotni (í útnyrðing av honum); har finna teir bóndan og sonin dripnar og naknar.

Hesi tíðindi bera teir sum skjótast til løgmans; løgmaður stevnur Ormi, løgrættumonnum og øllum vitnum inn á Stevnuvál, sum var tingstaður hjá Eysturoyingum; válurin er ímillum fjarða (Skálafjørður og Funningsfjørður) ein fjórðing norðan fyri bygdina í Skálabotni. Har komu mangir saman at vitna móti Ormi; Funningsbóndin var staddur hjá; men hvørja ferð løgmaður spurdi hann, hevði hann hendur aftur um bak og vísti við fingrinum á Orm, av tí at hann tordi ikki at siga frá nøkrum ella vitna, bundin sum hann var av eiðinum, hann hevði svorið Ormi, sum frá er sagt áður.

Ormur sat kvirrur á tingstaðnum, til tess løgmaður kunngjørdi dómin; allir løgrættumenninir hildu tað vera ivaleyst, at Ormur var banamaður Oyrarbóndans, og teir dømdu hann tí til deyða.  Men tá ið løgmaður vildi lýsa dómin og segði: “av sonnum ætlum vær teg hava verið hesum monnum at bana..., .” tá sprakk Ormur á føtur, tók hest sín, og tvísporandi fór hann av stað út ímóti Skála. Løgmaður sendi nú tríggjar teir raskastu løgrættumenninar eftir honum á teimum bestu rossunum, har vóru stødd; - hann beyð teimum at taka Orm livandi ella deyðan. Teir vóru Ormi so nær, at teir altíð høvdu hann í eygsjón; tá ið teir vóru ein fjórðing frá innan fyri Skála, legðist ein hestur fyri hjá teimum, og tá mátti maðurin ganga. Nakað nærri bygdini á Kumlabarmi datt annar hesturin, sum løgrættumenninir høvdu at ríða á, og hin triði var útlúgvaður á Hóraheiðum; - nú gingu teir allir. Ormur sær hetta og ríður beina leið til fjals, men á Válsbrekku legðist hesturin fyri og orkaði ikki longur at bera hann. Ormur mátti nú brúka beinini, men ein av løgrættumonnunum var skjótari á føti og treystari at renna móti brekkuni og rann væl inn á hann; á Selatraðsskarði var hann Ormi so nær, at hann tók knív sín, kastaði seg fram eftir rommum og fekk skorið hælsinuna yvir á øðrum fótinum; Ormur fell tá til jarðar.

Teir tóku hann, fingu ross at bera hann og fóru so við honum á tingstaðin; - tá var Ormur nær um deyður av máttloysi. Hann var nú dripin, og teir gróvu hann niður við Stevnuvál, hvar hann kundi síggja í allar teir hagapartar, hann hevði stolið í. Og nú er sagt frá Ormi bónda á Skála.

Stevnuválur við Fjarðará
Stevnuválur, sum liggur undir Skálafjalli beint við Fjarðará. Her sigst Ormur bóndi liggja grivin.

Typpifossur
Typpifossur, har sum Ormur bóndi fjaldi líkini av Oyrarbóndanum og syni hansara.

Havið, omanfyri Skálafjarðar bygd
Havið, sum Ormur bóndi sigst hava brúkt at meta um sína styrki - steinurin er mettur at viga 800-1000 pund og stendur omanfyri bygdina í Skálafirði.

myndin av havinum: Ásfinn Sigvardsen - www.bygdin.fo av Stevnuváli og Typpifossi: heimabeiti.fo

Henda søgan um Orm bónda á Skála eru tiknar úr A. C. Evensens føroysku lesibók.

Søgan er eisini í Ungu Føroyar nr. 10 frá oktober 1907.