UM LØBNERS TABELLIR

Løbner kommandantur og seinni amtmaður í Føroyum, fór í februar 1814 undir eina kanningarferð í Føroyum, har hann niðurskrivaði og gjørdi eina tabell, sum gjølla lýsti fíggjarligu og ognarligu viðurskiftini í hvørjari bygd og  hvørjum húsi. Hetta er tíðin áðrenn miðaldarsamfelagið avblómaðist.

Løbners tabellirnar geva okkum svar uppá 21 týðandi spurningar:

Bygdanavn og navn á húsfedrunum.
Fólkatalið í hvørjum húsi 1. januar 1814.
Talið á kvinnum og monnum, sum hvør í sær er 15 ár ella meir.
Talið á dreingjum og gentum undir 15 ár.
Hvussu nógva jørð húsfaðirin hevur í festi.
Hvussu nógva óðalsjørð, hann eigur.
Hvussu nógvari jørð, hann er uppsitari fyri.
Hvussu nógv mjólkineyt, hvør húsfaðir hevur.
Hvussu nógv ungneyt eru.
Hvussu nógvan áseyð hevur húsfaðirin?
Hvussu nógv hann  hevur skorið á heysti 1813?
Hvussu nógv hann hevur sáað av korni í 1813?
Hvussu nógv hann hevur heystað?
Um hann eigur 8-mannafar ella part í tí.
Hvussu nógvar fiskapartar, hann fær í tí.
Um hann eigur 6-mannafar ella part í tí.
Hvussu nógvar fiskapartar, hann fær í tí.
Um hann eigur 4-mannafar ella part í tí.
Hvussu nógvar fiskapartar, hann fær í tí.
Hvussu nógva ull, hann hevur fingið.
Hvussu nógvan fugl, hann hevur fingið.
 

Løbners tabellir geva okkum ta mest fullkomnu myndina av eini føroyskari bygd og teim ymisku húsarhaldunum fyrst í 1800 talinum, t.v.s. meðan miðaldar samfelagið enn stóð óbroytt. Myndin skiftir bygd úr bygd: vit finna bygdir við nógvari kongsjørð á fáum hondum og bygdir við lítlari ognarjørð á nógvum hondum. Tað, sum serliga er vert at býta merki í, eru upplýsingarnir um tey mongu smáu ognarhúsini, hvar bert nakrir fáir gyllin eru, tí húsarhald av hesi stødd hava vit mangan sæð í skiftum frá tí øldini, sum stutt frammanundan var farin afturum.

Ófatuliga væl munna tey hava dugað at hildið hús við lítlum: Eini 5-10 seyðir, eina kúgv, eina tunnu av korni, einum sessi í báti, eini fleygastong, nakrar fáar merkur av ull, sum bæði skuldu brúkast til klæði uppá húsfólkið og saman við nakað av tí turkaða fiskinum frá tí eina partinum seljast fyri at útvega pening til tað allarneyðugasta.

Í summum bygdum kundi tann fátæki forvinna sær okkurt smávegis sum bønarmaður ella við fjallgongu o.a., men tað var ikki allastaðni, at tað lá so fyri. Og tey áttu egið hús, so sum hópur av skiftum vísa og í flestu førum vóru tey skuldarleys eisini. Veggirnir vóru vanliga bert grót og flag, men til yvirtromina, hurðar og koyggjur skuldi viður brúkast, og hann fekst ikki fyri onki, líka so lítið sum nævurin. Men viðbrekin vóru hesi húsini; hendi eitt óhapp, gjørdist maður ella kona sjúk, var neyðin í durinum, og tá mátti Gud og góð fólk forbarma seg yvir ólukkudýrini. Ættarbondini vóru sterk í hesum samfelagnum, og loystu oftast teir trupulleikar, sum stóðust av óhappi ella sjúkum.

Nógv av hesum ognarhúsunum hava staðið í øldir; ætt eftir ætt hevur slitið og knossað seg gjøgnum lívið í tí, sum vit vildu kallað størsta fátækdømi, men sum fyri teimum var lívsins avbjóðing. Nógv tann størsti partur av okkara fólki er ættaður niður frá tí fátæka partinum av okkara forfedrum.

Tann úr bókaheiminum so vælkenda hugfarsliga myndin av tí forna føroyska bóndasamfelagnum, hvar húsfaðirin er avmyndaður sum ein alfaðirligur jarðadrottur umgirdur av eini 10-12 húskøllum og arbeiðskonum, hoyrir kanska heima í onkrum stórum prestagarði í 1870-unum, men tað er ein fullkomiliga avskeplað mynd av tí vanliga føroyska heiminum í miðøldini, har maður og kona við 3-4 børnum stríðast og strevast dagin langan fyri at fáa mat í munnin og klæðir uppá kroppin av tí sindrinum, sum vanst av eini hálvmørk í ogn, eini kúgv, einum sessi í báti o.s.fr.

Kelda:

Tey byggja land eftir J. Símun Hansen í 1971.